Dozvole i kontrola pristupa datotekama

• dozvole su dio informacijskog čvora datoteke

  • tri klase: dozvole korisnika (engl. user), dozvole grupe (engl. group) i dozvole ostalih (engl. others)
  • tri dozvole (u svakoj klasi): čitanje (engl. read), pisanje (engl. write), pokretanje (engl. execute)
  • sve kombinacije tih čine obične načine pristupa (engl. modes)

• značenje dozvola za datoteke

  • read: čitanje sadržaja datoteke
  • write: promjena sadržaja datoteke
  • execute: pokretanje datoteke (potrebno, primjerice, kod kompajliranih C/C++ programa i Bash/Perl/Python skripti)

• značenje dozvola za direktorije

  • read: čitanje imena datoteka i poddirektorija u direktoriju (ali ne i sadržaja, dozvola, veličine i ostalih metapodataka)
  • write: promjena datoteka i poddirektorija u direktoriju: stvaranje, brisanje i preimenovanje
  • execute: prolaz kroz direktorij i mogućnost pristupa datotekama i poddirektorijima (ali ne i čitanje sadržaja direktorija)

• chmod mijenja način pristupa dane datoteke

• simbolička notacija

  • u -- user, g -- group, o -- others, a -- all
  • + -- dodaje, - -- briše, = -- postavlja
  • r -- read, w -- write, x -- execute
  • npr. u+r, go-rx, a=r

• oktalna notacija

  • r -- vrijednost 4; w -- vrijednost 2; x -- vrijednost 1; - -- vrijednost 0
  • tri broja -- user, group, others

  • primjerice, dozvole 644, 755, 600

        6  4  4
       /   |   \
    User Group Others # User -- broj 6 označava da korisnik ima dozvole za čitanje(r) i pisanje(w)
                      # Group -- broj 4 označava da grupa ima dozvolu samo za čitanje(r)
                      # Others -- broj 4 označava da ostali imaju dozvolu samo za čitanje(r)
        7  5  5
       /   |   \
    User Group Others # User -- broj 7 označava da korisnik ima dozvole za čitanje(r), pisanje(w) i pokretanje(x)
                      # Group -- broj 5 označava da grupa ima dozvolu za čitanje(r) i pokretanje(x)
                      # Others -- broj 4 označava da ostali imaju dozvolu za čitanje(r) i pokretanje(x)
        6  0  0
       /   |   \
    User Group Others # User -- broj 6 označava da korisnik ima dozvole za čitanje(r) i pisanje(w)
                      # Group -- broj 0 označava da grupi nije dodjeljena niti jedna dozvola
                      # Others -- broj 0 označava da ostalima nije dodjeljena niti jedna dozvola
    

  • 644, 755, 600 je isto što i 0644, 0755, 0600

• naredba groups daje popis grupa kojih je korisnik član

  • korisnik može biti član više grupa
  • da bi korisnik mogao pristupiti datoteci koja pripada grupi grupa, dovoljno je da bude član grupe grupa

Korisnička maska

• umask je korisnička maska (engl. user mask)

  • služi za ograničavanje dozvola koje dobivaju stvorene datoteke i direktoriji
  • koristi simboličku ili oktalnu notaciju, kao i chmod
  • zadana vrijednost u većini distribucija je 022

• zadane dozvole

  • za datoteke: rw-rw-rw-, oktalno 666
  • za direktorije: rwxrwxrwx, oktalno 777

• postupak računanja efektivnih dozvola dan je na Wikipedijinoj stranici o umasku

Liste kontrole pristupa

• liste kontrole pristupa (engl. Access Control Lists, ACL) proširuju mogućnosti dozvola

  • skup aplikacija za manipuliranje proširenim dozvolama
  • 1998. specifikacija poznata pod imenom POSIX.1e "draft 17"

• vrste ACL-a (dvije podjele)

  • prva podjela

    • minimalne (engl. minimal): ekvivalentne standardnim dozvolama
    • proširene (engl. extended)

  • druga podjela

    • pristupne (engl. access)
    • zadane (engl. default)

• zadane ACL, ako postoje, poništavaju korisničku masku

• ACL algoritam: UID ?= owner, UID ?= named, GID ?= owner, GID ?= named, other
• getfacl čita ACL-e datoteke
• setfacl postavlja ACL-e datoteke

Osnovni i prošireni atributi datoteka

• atributi su svojstva datoteka, slični atributima na datotečnom sustavu FAT (archive, directory, hidden, read-only, system i volume)

  • Linux ih podržava, ali ne koriste se često

• dvije vrste atributa

  • mogu se mijenjati: append only (a), compressed (c), no dump (d), extent format (e), immutable (i), data journalling (j), secure deletion (s), no tail-merging (t), undeletable (u), no atime updates (A), synchronous directory updates (D), synchronous updates (S), top of directory hierarchy (T).
  • mogu se samo čitati: huge file (h), compression error (E), indexed directory (I), compression raw access (X), compressed dirty file (Z)

• lsattr izlistava trenutne atribute datoteka

• chattr mijenja atribute datoteka

• prošireni atributi (engl. extended attributes)

  • naredbe getfattr i setfattr
  • opisani u attr(5)

Author: Vedran Miletić, Vanja Slavuj, Sanja Pavkov